Sprawozdanie z działaności za 2015r

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI

OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W WOLINIE ZA ROK 2015.

Realizacja zadań statutowych oraz zgłoszone potrzeby na rok 2016.

Ośrodek Pomocy Społecznej w Wolinie, zadania pomocy społecznej realizuje w oparciu o podstawowy akt prawny, jakim jest ustawa z 12 marca 2004r. o pomocy społecznej i towarzyszące rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej. W porównaniu do poprzednich przepisów jest ona aktem przejrzystym. Ponadto działamy na podstawie:

• Uchwały Nr 221 Rady Ministrów z 10 grudnia 2013r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020,

• Ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych Dz.U. z 2013r., poz. 1456 ze zm.,

• Ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów Dz.U z 2013r., poz. 1228 ze zm.,

• Ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie Dz.U. Nr 180, poz. 1493 ze zm.,

• Ustawy z dnia 09 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U.z 2013r., poz.135 ze zm.)

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje (art.5 i 5a wyciąg):

1) osobom i rodzinom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania

i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2) cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt

tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej;

3) obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru

Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali

zezwolenie na pobyt.

Osobom i rodzinom wymienionym w punktach 1-3 przysługuje pomoc jeżeli zostaną spełnione kryteria dochodowe i tak:

1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 634 zł. netto,(do października -542)

2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 514 zł. netto. W przypadku rodziny kryterium stanowi sumę liczby osób pomnożonej przez 514 zł. (do października 456)

- przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art.7 pkt.2-14 ustawy o pomocy społecznej tj.:

1. ubóstwa;

2. sieroctwa;

3. bezdomności;

4. bezrobocia;

5. niepełnosprawności;

6. długotrwałej lub ciężkiej choroby;

7. przemocy w rodzinie; 7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;

8. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;

9. bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;

10. trudności w integracji cudzoziemców, którzy otrzymali status uchodźcy;

11. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;

12. alkoholizmu lub narkomanii;

13. zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;

14. klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

1. miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

2. składki na ubezpieczenie zdrowotne, rentowo-emerytalne

3. kwotę świadczonych alimentów na rzecz innych osób. Odliczeniu nie podlegają wszelkie zajęcia komornicze.

Powyższe kryteria i okoliczności, z powodu których udziela się świadczeń, wymienione w art.7, decydują o strukturze osób korzystających z pomocy społecznej. Przy czym wystarczy wystąpienie co najmniej jednego z powodów z art.7 pkt.2-14, aby skutecznie domagać się świadczenia pieniężnego. Propozycja wyboru rodzaju świadczenia należy do kompetencji organu pomocy. Wysokość świadczenia, jeżeli nie jest określona odpowiednim przepisem (patrz zasiłek stały, zasiłek okresowy), należy do uznania administracyjnego.

R E A L I Z A C J A Ś W I A D C Z E Ń

Z pomocy społecznej w 2015r. korzystały 602 rodziny (w roku poprzednim 417), w tym na wsi - 248, o łącznej liczbie 991 osób, w tym z p racy socjalnej 203 rodziny o liczbie 538 osób. Ogólnie ilość osób korzystających z pomocy społecznej stanowi 8,26 % ogółu mieszkańców gminy - 11 998

Praca socjalna, zgodnie z art. 6 ustawy o pomocy społecznej, to wszelka działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz na tworzeniu warunków sprzyjających temu celowi.

Liczba rodzin i osób, którym udzielano pomocy z powodu występującego:

1) ubóstwa 16

2) bezdomności 13

3) bezrobocia 173

4) niepełnosprawności 151

5) długotrwałej lub ciężkiej choroby 184

6) potrzeby ochrony macierzyństwa 36

7) bezradności w sprawach 89 w tym 23 to wielodzietność

opiekuńczo-wychowawczych 61 to rodziny niepełne

i prowadzenia gospodarstwa domowego

8) trudności w przystosowaniu 3

do życia po opuszczeniu zakładu

karnego

9) alkoholizmu 59

10) narkomanii 2

11) zdarzenia losowego 2

12) przemoc w rodzinie 3

13) klęska żywiołowa 0

W niektórych rodzinach występuje więcej niż jeden powód udzielenia pomocy.

Liczba rodzin i osób, którym udzielono pomocy w szczególności w formach:

1) dożywianie dzieci w szkołach ogółem: 292 168 250 zł

w tym zasiłki celowe i świadczenia rzeczowe

2) zasiłki okresowe 115 143 336 zł

3) zasiłki celowe (żywność, wsparcie, opał,

leki, schronienie bezdomnych, sprawienie 225 84 381 zł

pogrzebu, zdarzenia losowe)

w tym specjalne

4) opłata za pobyt w domu 14 333 038 zł

pomocy społecznej

5) usługi opiekuńcze 54 265 699 zł

w tym specjalistyczne 3 11 827 zł

Należy zauważyć, że zasiłki celowe są najbardziej pożądaną formą pomocy. Tego rodzaju świadczeniem można pomóc bardzo szerokiemu gronu mieszkańców naszej gminy, również w formie zasiłków celowych specjalnych. Klienci wnioskują najczęściej o pomoc na opał i żywność, leki.

FINANSOWANIE ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ

Ośrodek nasz, zgodnie z ustawą o pomocy społecznej realizuje zadania własne, należące do kompetencji samorządu gminnego oraz zadania zlecone gminie, należące do kompetencji państwa.

Do zadań własnych należy m.in.: sporządzanie bilansu potrzeb, przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, celowych i okresowych, (zgodnie z obowiązującymi kryteriami), udzielanie schronienia, przyznawanie posiłku i niezbędnego ubrania, opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz społeczne za osoby uprawnione, przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych w związku z zaistniałym zdarzeniem losowym, organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, dożywianie dzieci i młodzieży, sprawianie pogrzebu, umieszczanie i opłacanie pobytu osób w domu pomocy społecznej, przyznawanie pomocy finansowej osobom opuszczającym zakłady karne jeżeli spełniają warunki zawartego między ministerstwami Porozumienia, utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników.

Do zadań zleconych należy: organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie kosztów powstałych w wyniku klęski żywiołowej, pomoc w różnorodnej formie cudzoziemcom, a także od czerwca 2009 wypłacanie wynagrodzeń dla opiekunów prawnych z tytułu rodzin zastępczych.

Dodatkowo realizujemy zadanie gminy polegające na ustalaniu uprawnień osób zgłaszających wnioski do Burmistrza, do bezpłatnej opieki zdrowotnej, finansowanej ze środków publicznych.

Od roku 2012 na podstawie uchwały Rady Miejskiej w Wolinie i Zarządzenia Burmistrza Ośrodek rozpoczął wykonywanie nowego zadania wynikającego z zapisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Środki finansowe na pomoc osobom i rodzinom pochodziły z gminy (zadania własne) oraz z budżetu państwa (zadania zlecone).

dział	Nazwa działu		Wydatki w zł.
					ogółem	własne	Zlecone § 2010
852	Opieka społeczna		5 996 393,97	2 459 131,31	3 537 262,66

Ze środków tych udzielono pomocy dla 602 rodzin.

dział	Rozdział - nazwa rozdziału	zlecone	Dofinansowanie do zadania § 2030	własne	Liczba świadczeń ogółem	Kwota wydatków
852	85202 - opłata za pobyt w domu pomocy społecznej	-	-	333 037,95	148	333 037,95
	85205 - przeciwdziałanie przemocy	-	-	107,10	-	107,10
	85206 - wspieranie rodziny (asystent rodziny, opłaty za pobyt w rodzinach zastępczych)	-	14 998	50 174,26	88	65 172,26
	85213 - składki na ubezpieczenie zdrowotne za osoby otrzymujące zasiłek stały oraz za osoby otrzymujące świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek dla opiekuna	31 603	35 415,64	-	1 184	67 018,64
	85216 § 3110 zasiłki stałe	-	417 901,44	-	975	417 901,44
	85214§ 3110-3 zasiłki okresowe	-	143 335,19	-	405	143 335,19
	85214 § 3110 - zasiłki i pomoc w naturze zasiłki celowe na żywność, zakup opału, leków, inne w tym zasiłki specjalne	- -		77 061,43	515	77 061,43
	85228 - usługi opiekuńcze	28 539,10	-	456 784,51	17 299	485 323,61
	85295 - dożywianie, zasiłki celowe na zakup żywności, paczki, w tym art.6a	-	104 436,57	69 625,74	35 494	174 062,31
	85295 Karta Dużej Rodziny	356,44	-	510,41	163	866,85

Uzyskane dotacje z budżetu Państwa na realizację zadania - zasiłki okresowe (obowiązkowe zadanie własne gminy) pozwoliły na wsparcie 115 rodzin. Każda rodzina, która spełniała przesłanki do przyznania tego świadczenia, otrzymała je.

Wysokość zasiłku okresowego uzależniona jest od dochodu osoby samotnie gospodarującej, lub dochodu rodziny i stanowi 50% różnicy między posiadanym dochodem a kryterium. W dalszym ciągu niektórzy z rodziców nie wyrażają chęci by dzieci spożywały posiłki w szkole, nie dostarczają niezbędnych dokumentów, ale też same dzieci nie chcą korzystać z takiej formy wsparcia.

Kartę Dużej Rodziny realizujemy na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 2014r. o Karcie Dużej Rodziny. W roku 2015 wniosek o wydanie karty złożyło 29 rodzin, z czego 2 rodziny o jej przedłużenie. Łącznie wydano 163 karty, z czego 103 wydano dla dzieci.

O kartę może ubiegać się rodzina mająca na utrzymaniu  co najmniej troje dzieci. Uprawnia ona do korzystania z  ulg i zniżek podlegających publikacji na stronach: www.mpips.gov.pl oraz www.rodzina.gov.pl. Koszt obsługi 1 wniosku to 13,40 zł.

UTRZYMANIE OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ

Na płace pracowników oraz utrzymanie Ośrodka (bez Sekcji Świadczeń Rodzinnych), środki pochodziły z dotacji Wojewody oraz budżetu Gminy, w ogólnej kwocie 1 241 225,85zł.,

dział	Rozdział - nazwa rozdziału	zlecone	własne		Kwota wydatków
852	85219 - utrzymanie ośrodka	-	720 603,73		720 603,73
	85219 - wynagrodzenia osobowe, „13”, ubezpieczenie społeczne, FP, PFRON, 2 nagrody jubileuszowe, 1 odprawa emerytalna	-	633 190,58		633 190,58
	85219 - materiały i wyposażenie, remonty, prowizje bankowe, szkolenia delegacje, media, odpisy na ZFŚS, inne	-	87 413,15		87 413,15
	85206 - wspieranie rodziny - zatrudnienie asystenta rodziny - umowa o pracę I - XII	-	35 298,51		35 298,51
	85228 - usługi opiekuńcze wynagrodzenia osobowe, „13”, ubezpieczenie społeczne, FP, PFRON, 1 nagroda jub. 1 odprawa emeryt.	27 678,65	435 987,45		463 666,10
	85228 - materiały i wyposażenie, remonty, prowizje bankowe, szkolenia delegacje, media, odpisy na ZFŚS, inne	860,45	20 797,06		21 657,51
	Razem 85228	28 539,10	456 784,51		485 323,61

Jedną z grup znajdującą się w kręgu zainteresowania pomocy społecznej są osoby starsze, które nie mogą przy pomocy własnych możliwości i uprawnień zaspokoić swoich potrzeb życiowych. Te najczęściej korzystają z usług opiekuńczych, choć nie tylko.

Usługi opiekuńcze to specyficzny rodzaj pomocy. Od pracowników wymaga się dużej empatii, ciągłego podnoszenia kwalifikacji zawodowych i w żadnym wypadku opiekunki środowiskowej nie należy kojarzyć z osobą, która tylko sprząta i gotuje. Usługi polegają na toalecie podopiecznych, utrzymaniu czystości pomieszczeń bezpośrednio przez nich zajmowanych, obejmują drobne zabiegi pielęgnacyjne, palenie w piecach, przygotowywanie posiłków, towarzyszenie w spacerach, zakupy dla podopiecznych, zagospodarowanie czasu wolnego, wspieraniu psychicznym samotnych osób, czy też pomoc w załatwianiu spraw urzędowych dla których niejednokrotnie wizyta opiekunki jest jedyną wizytą w ciągu dnia.

W 2015r. usługami opiekuńczymi objęto 54 osoby (o 7 mniej niż w roku poprzednim), w tym 3 specjalistycznymi dla osób z zaburzeniami psychicznymi (schizofrenicy, charakteropaci). Wypracowano 17299 usługogodzin, w tym 644 specjalistycznych.

Ilość wypracowanych godzin uległa zmniejszeniu w porównaniu z rokiem ubiegłym. Powodem zmniejszenia ilości godzin są między innymi problemy kadrowe, jak również brak środków na zatrudnienie nowych pracowników.

Istnieje duże zapotrzebowanie na świadczenie usług opiekuńczych, klienci czekają na ich przyznanie. Zmieniła się również sytuacja odnośnie specjalistycznych usług opiekuńczych. Z powodu braku odpowiednio wykwalifikowanej kadry pracowniczej usługi te były świadczone do końca miesiąca września 2015r., od miesiąca października nasz Ośrodek nie świadczy specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Nasi klienci objęci pomocą w formie usług opiekuńczych to zwykle osoby samotnie zamieszkujące, w podeszłym wieku, dotknięte chorobami. Podopieczni w zdecydowanej większości posiadają rodziny zamieszkujące oddzielnie, które w różnym stopniu pomagają swoim rodzicom. Ze swej strony Ośrodek jest zawsze w kontakcie z rodzinami klientów. Wpływy jakie uzyskano z usług opiekuńczych stanowią dochód własny gminy - 64375,51zł., specjalistyczne natomiast stanowią dochód państwa - 399,68zł.

Do realizacji zadań pomocy społecznej (bez Sekcji Świadczeń Rodzinnych) Ośrodek zatrudniał 26 na 25,5 etatu pracowników, nie wszyscy pracowali w pełnym wymiarze czasu pracy. Zatrudnienie przedstawiało się w następujący sposób:

- kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej 1 osoba

- główna księgowa 1 osoba

- pracownicy socjalni 6 osób

- referent ds. realizacji zadań pomocy społecznej 1 osoba

- podinspektor ds. płac, ZUS 1 osoba

- inspektor ds. realizacji Usług Opiekuńczych 1 osoba

- opiekunki nad chorym w domu 13 osób

- sprzątaczka 1 osoba (1/2 etatu)

- asystent rodziny 1 osoba

W ramach współpracy z poszczególnymi instytucjami zorganizowano wypoczynek dla dzieci, na który nieodpłatnie wyjechało 46 dzieci, z tego:

- z Kuratorium Oświaty w Szczecinie - 11 dzieci

- z Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych - 35 dzieci

Jak co roku 6 grudnia zorganizowano ,,Mikołajki”. W tym dniu wręczano paczki ze słodyczami. Dzieci bardzo ucieszyły się z podarków. Wsparcie otrzymały dzieci z rodzin, których dochód nie przekraczał kryterium dochodowego, w wieku 1 - 12 lat oraz dzieci niepełnosprawne, z rodzin wielodzietnych oraz rodziców samotnie wychowujących swoje dzieci. W 2015 roku wydano 94 paczki dla dzieci.

Młodzież Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Wolinie od kilku lat prowadzi akcję zbierania słodyczy, zabawek, maskotek, sprzedaży ciast w celu pozyskania środków finansowych na zorganizowanie paczek mikołajkowych, które zostają przekazane dzieciom z rodzin, które nie zakwalifikowały się do wsparcia z ramienia Ośrodka. W ten sposób dodatkowo do 27 dzieci przybył Mikołaj z drobnymi upominkami lub słodyczami. Paczki, które dostarczyli pracownicy socjalni wraz z Mikołajem i jego pomocnikami sprawiły najmłodszym ogromną radość.

Z ostatnim dniem listopada br. zakończyły się trwające na terenie naszej Gminy prace społecznie użyteczne organizowane przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Wolinie przy udziale Gospodarstwa Pomocniczego Urzędu Miasta oraz Powiatowego Urzędu Pracy w Kamieniu Pomorskim z Filią w Wolinie a także sołectw.

Prace, które trwały od kwietnia do listopada i miały na celu aktywizację zawodową osób długotrwale bezrobotnych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej. Akcją objętych zostało 19 osób bezrobotnych. Z tego 2 osoby zakończyły prace przed terminem z powodu podjęcia zatrudnienia, 1 osoba została skierowana na szkolenie, 1 osoba została usunięta z powodu przerwania prac społecznie użytecznych, 1 osoba zrezygnowała z powodów zdrowotnych. Na koniec listopada w pracach uczestniczyło 12 osób.

Było to dla nich nie lada wyzwanie, gdyż musieli zerwać z dotychczasowym sposobem życia. Wykonywali prace na terenie swojego miejsca zamieszkania, w czasie i w sposób wskazany przez sołtysa lub inny podmiot. Polegały one na sprzątaniu terenu, drobnych pracach remontowych, sadzeniu drzewek, koszeniu trawy, odchwaszczania terenów zielonych, organizacji opieki sąsiedzkiej nad osobami starszymi. Wynagrodzenie wynosiło od kwietnia do listopada 8,10 zł. za godzinę. Wynagrodzenie to jest wolne od wszelkich potrąceń, należało się wyłącznie za godziny przepracowane. W każdym miesiącu należało wypracować 40 godzin, po 10 tygodniowo. Był to sprawdzian możliwości powrotu na rynek pracy, tym bardziej, że byli też tacy, którzy nie pracowali dotychczas zawodowo. Przez cały okres trwania prac wypracowano łącznie 3 442 godziny. Ogólny koszt organizacji prac 27 880,20 zł. z tego udział gminy to 11 152,08 zł.

Osoby wykonujące prace społecznie użyteczne zachowują status osoby bezrobotnej, posiadają ubezpieczenie zdrowotne i wypadkowe. Ci, którzy nie zgłosili się, nie zgodzili na podjęcie prac lub dopuścili się jakichkolwiek naruszeń (np. spożywanie alkoholu, brak godzin pracy) stracili status osoby bezrobotnej a tym samym prawo do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej. Instrument ten jest cennym narzędziem aktywizacji społeczno - zawodowej. Prace takie dają możliwość kontaktu z potencjalnymi pracodawcami lub obserwacji postaw osób skierowanych. Prace społeczno użyteczne mają na celu aktywizację oraz motywację osób bezrobotnych do podjęcia a także do prowadzenia regularnego i systematycznego schematu dnia. Z obserwacji ludzi korzystających z tego rodzaju aktywizacji społecznej sądzić można, że jest to pożądany kierunek. Niektóre osoby po zakończeniu prac wykazywały zainteresowanie podjęciem pracy w normalnym systemie godzinowym, zgłaszając swoją gotowość do dalszych prac w przyszłym roku. Pozytywnym aspektem tych działań jest to, że osoby miały możliwość wykazania swoich umiejętności, sprawdzenia możliwości i dojścia do wniosku, że jeżeli chcę to potrafię uczynić w swoim życiem wiele dobrego.

W roku 2015 wydano łącznie 1398 decyzji administracyjnych (bez świadczeń rodzinnych) przyznających pomoc społeczną, w tym 15 decyzji odmawiających przyznania pomocy. Złożono 2 odwołania, które oczekują na rozpatrzeniu przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze. Łącznie pracownicy socjalni sporządzili 875 wywiadów środowiskowych wyłącznie do celów pomocy społecznej.

Pracownicy socjalni oprócz wywiadów środowiskowych niezbędnych do celów pomocy społecznej nieodpłatnie sporządzają szereg informacji dla różnych instytucji. Poniższe zestawienie przedstawia ilości dodatkowych zadań wykonanych na wnioski dotyczące:

• Umorzenia/rozłożenie na raty podatków od nieruchomości mieszkańców gminy/ urzędy skarbowe - 21,

• udzielenia informacji dla sądów, policji, świadczeń rodzinnych, PCPR - 100,

• interwencji wspólnych z policją, kuratorem sądowym, pedagogiem szkolnym, kuratorem - 15,

• liczba wniosków o wgląd w sytuację rodziny ze strony Sądu Rodzinnego - 8

• łącznie 144

W 2015r. w Ośrodku przeprowadzono następujące kontrole i audyt wewnętrzny:

1. Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki Wydział Finansów i Budżetu ZUW - w zakresie prawidłowości realizacji dochodów budżetu państwa za 2014r. i rok 2015 do dnia kontroli (m.in. terminowość odprowadzania dochodów, prawidłowość sporządzania sprawozdań finansowych, prawidłowość prowadzenia ewidencji księgowej). Działania Kierownika jednostki dotyczące badanego zakresu oceniono pozytywnie z nieprawidłowościami. Nieprawidłowości dotyczyły błędnie naliczonej kwoty odpłatności za specjalistyczne usługi opiekuńcze w kwocie 46,21 zł. Kwota ta została uzupełniona w trakcie kontroli. W badanym okresie 4 krotnie nieterminowo z rachunku gminy przekazano na rachunek wojewody kwoty dla budżetu państwa.

Stwierdzone nieprawidłowości nie stanowiły naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

2. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Wydział kontroli Płatników Składek. Zakres kontroli obejmował: prawidłowość i rzetelność obliczania składek na ubezpieczenie społeczne oraz innych składek, zgłaszanie uprawnionych, ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, wypłacanie tych świadczeń, dokonywanie ich rozliczeń; wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych do ubezpieczeń społecznych za okres kwiecień 2009 do dnia kontroli. Po dokonaniu kontroli nie wniesiono uwag, nie wydano zaleceń pokontrolnych. Badany zakres oceniono pozytywnie.

Najczęstszymi przyczynami przyznania świadczeń z pomocy społecznej jest występujące w rodzinach: bezrobocie (związane z niskim poziomem wykształcenia), niepełnosprawność lub długotrwała choroba, problemy związane z nadużywaniem alkoholu oraz brak aktywności ze strony dorosłych członków rodzin, ich wyuczona bezradność.

W następstwie przemian ekonomicznych i społecznych nastąpiła wyraźna zmiana w strukturze świadczeniobiorców. Coraz liczniejszą grupę stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Największą liczbę rodzin korzystających ze świadczeń pomocowych stanowią czteroosobowe i jednoosobowe gospodarstwa domowe. Patrząc na strukturę, to są to rodziny z jednym, dwojgiem lub trojgiem dzieci. Obserwujemy również zjawisko dziedziczności wśród świadczeniobiorców korzystających z pomocy, w związku z ich wyuczoną bezradnością spowodowaną brakiem odpowiednich wzorców. Młodzi ludzie zakładają własne rodziny bez zabezpieczenia własnego źródła utrzymania. Obecnie dużym problemem jest brak zaangażowania członków rodzin w troskę nad swoimi starszymi rodzicami. Odpowiedzialność za opiekę często zrzucają na instytucje państwowe.

ŚWIADCZENIA RODZINNE i FUNDUSZ ALIMENTACYJNY - realizacja w 2015 r.

System świadczeń rodzinnych działający od maja 2004 r. jako system poza ubezpieczeniowych świadczeń socjalnych, jest kolejnym zadaniem zleconym Ośrodkowi do realizacji. Celem systemu pomocy rodzinie wprowadzonego przez ustawę o świadczeniach rodzinnych jest stworzenie spójnego wsparcia rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji materialnej, wychowującej dzieci uczęszczające do szkoły, w tym niepełnosprawne.

Ustawa, która była już wielokrotnie nowelizowana przewiduje:

• jednolite kryteria dochodowe, oparte na kosztach utrzymania rodzin, warunkujące dostęp do świadczeń na poziomie wyższym niż egzystencjalne;

• jednolite źródło finansowania wydatków, tj. budżet państwa; dwa rodzaje świadczeń rodzinnych;

• zasiłki rodzinne wraz z dodatkami oraz świadczenia opiekuńcze;

• zwiększoną pomoc na rzecz rodziny w związku z edukacją dziecka, szczególnie niepełnosprawnego;

• jeden podmiot wypłacający świadczenia, a mianowicie gminę.

Aktualnie wszystkie świadczenia w ramach ustawy o świadczeniach rodzinnych są wypłacane przez gminę.

Podstawowym świadczeniem jest w dalszym ciągu zasiłek rodzinny wraz z dodatkami. Oprócz tego przyznawane jest świadczenie pielęgnacyjne, zasiłek dla opiekuna, specjalny zasiłek opiekuńczy, jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka oraz niezależny od dochodu zasiłek pielęgnacyjny. W przypadku, gdy członek rodziny osoby uprawnionej do świadczeń rodzinnych pracuje w kraju Unii Europejskiej, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nasz Ośrodek nie jest organem uprawnionym do wydawania decyzji w zakresie świadczeń rodzinnych. W związku z powyższym współpracujemy z Urzędem Marszałkowskim w Szczecinie w zakresie realizacji świadczeń rodzinnych dla osób ubiegających się o te świadczenia w krajach Unii Europejskiej.

Nowelizacja dotychczasowych przepisów następowała w przeciągu całego roku. Dzięki odpowiednio wczesnej informacji klientów o obowiązujących zmianach nastąpiło płynne przejście na nowe zasady przyznawania świadczeń. Informacje rozpowszechniano za pomocą ogłoszeń zamieszczanych w Internecie, na tablicach w miejscach publicznych a także za pomocą miejscowego Biuletynu Informacyjnego.

Wypłata świadczeń rodzinnych następuje poprzez przelewy na konta osobiste oraz wypłatę gotówkową w/g porządku alfabetycznego w kasie Banku Spółdzielczego w Wolinie.

Realizacja w formie przelewów jest korzystniejszym rozwiązaniem, ponieważ przekazywanie

świadczeń odbywa się sprawniej i bezgotówkowo.

Zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych zasiłek rodzinny przysługuje osobom, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 574 zł, do października, a w związku ze zmianą kryterium od 01-11-2015 r. kwoty 674,00 zł. W przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza 664 zł, natomiast od 01-11-2015 r. kwoty 764,00 zł.

Świadczenie to przysługuje do ukończenia przez dziecko 18 roku życia lub nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia, albo 24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności.

Wysokość zasiłku rodzinnego od listopada 2015 do października 2016 wynosi:

1) 89,00 zł do ukończenia przez dziecko 5 roku życia;

2) 118,00 zł do ukończenia przez dziecko 18 roku życia;

3) 129,00 zł do ukończenia przez dziecko 21 roku życia.

Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu:

1) urodzenia dziecka - 1000 zł;

2) opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego - 400 zł;

3) samotnego wychowywania dziecka - 185 zł lub 265 zł dla dziecka niepełnosprawnego;

4) kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego - 80 zł do 5 roku życia i 100 zł

powyżej 5 roku życia;

5) rozpoczęcia roku szkolnego - 100 zł;

6) podjęcia przez dziecko nauki w szkole ponadgimnazjalnej poza miejscem zamieszkania -

63 zł, jeśli dojeżdża; 105 zł, jeżeli zamieszkuje w internacie lub stancji;

7) wielodzietność - 90 zł na trzecie i kolejne dziecko uprawnione do zasiłku rodzinnego.

Zasiłek pielęgnacyjny jest świadczeniem opiekuńczym wypłacanym bez względu na wysokość dochodu rodziny i wiek osoby, jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, a także umiarkowanym, jeżeli inwalidztwo powstało w wieku do ukończenia 21 roku życia. Świadczenie w/w przysługuje również osobie powyżej 75 roku życia bez względu na stan zdrowia. Zasiłek ten od września 2006 r. przysługuje w kwocie 153zł.

Następnym świadczeniem opiekuńczym jest świadczenie pielęgnacyjne w wysokości 1200 zł, które przysługuje matce albo ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną oraz innym osobom, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia, lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Za osoby otrzymujące ten rodzaj świadczenia Ośrodek opłaca składkę na ubezpieczenie społeczne (rentowo-emerytalne) oraz zdrowotne.

Kolejne świadczenie opiekuńcze tzw. specjalny zasiłek opiekuńczy w wysokości 520 zł, o to świadczenie mogą ubiegać się osoby, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788 i 1529 oraz z 2013 r. poz. 1439) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkowie, jeżeli rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej(a od 01-01-2015 r. również nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej) w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Osoba ubiegająca się o specjalny zasiłek opiekuńczy musi spełniać również kryterium dochodowe, które w przeliczeniu na osobę do 31-10-2015 r. wynosiło 664 zł, a od 01-11-2015 wynosi 764 zł. Przy wyliczaniu pod uwagę brany jest zarówno dochód rodziny osoby sprawującej opiekę, jak i rodziny osoby wymagającej opieki.

Świadczenie w postaci jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka (tzw. becikowe) w kwocie 1000 zł nadal jest uzależnione od przedstawienia przez osobę ubiegającą się zaświadczenia potwierdzającego pozostawanie kobiety pod opieką medyczną od 10 tygodnia ciąży oraz dochodu rodziny, który w przeliczeniu na osobę nie może przekroczyć kwoty 1 922 zł.

Ś W I A D C Z E N I A R O D Z I N N E

Na realizację zadania - świadczenia rodzinne i fundusz alimentacyjny środki finansowe pochodziły z budżetu państwa. Ogólna kwota wynosiła 3 511 903,46 zł. z tego budżet państwa 3 476 764,12 zł. oraz wkład własny - 35 139,34 zł.

Kwota ogólna	Dotacja państwa	Wkład własny gminy - art. 27 ust.6
3 511 903,46	3 476 764,12	35 139,34
Wykorzystano: - świadczenia rodzinne świadczenia - 2 523 197,40 w tym zwroty 3 919,21 - świadczenia rodzinne składki - 91146,24 + 15526,49 - zasiłek dla opiekuna - 49 920 składki ren.-em.- 10 303,20 - fundusz alimentacyjny - 685 300, w tym zwroty 100 Koszty: 3 513 000 x 3% = 105 390

Do realizacji świadczeń rodzinnych, funduszu alimentacyjnego w roku 2015 zatrudnionych było trzech pracowników.

Koszty utrzymania Sekcji Świadczeń Rodzinnych i Funduszu Alimentacyjnego sfinansowane z budżetu państwa stanowić mogą maksymalnie 3% otrzymanej dotacji. Rzeczywiste koszty obsługi tego działu są o wiele wyższe i wyniosły 140 529,34 zł..

Kwota kosztów sfinansowanych w 2015r. nie mogła przekroczyć 105 390 zł z czego na Fundusz Alimentacyjny 27 855,06 zł., a zaznaczyć należy, że całkowite koszty utrzymania pracownika obsługującego fundusz alimentacyjny oraz koszty realizacji działań wyniosły 46 891,70zł. z tego:

- wydatki na wynagrodzenia wynosiły 27 191,05 zł;

- wydatki na obsługę wypłaty świadczeń z funduszu oraz podejmowanie działań

wobec dłużników alimentacyjnych wynosiły 19 700,65 zł.

Wydatki 46 891,70 na podejmowane działania wobec dłużników alimentacyjnych oraz obsługę wypłat świadczeń z funduszu alimentacyjnego pokryte zostały częściowo z dochodów własnych gminny 19 036,64 zł. przekazanych nam w ramach art. 27 ust.6 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Zaznaczyć należy, że z wpłat dłużników uzyskaliśmy kwotę 39 932,09 zł.

Poza wynagrodzeniem największą kwotę z kosztów obsługi pochłaniają opłaty komornicze i za korespondencję, gdyż wszystkie decyzje i pisma kierowane do dłużników alimentacyjnych na terenie całego kraju oraz komorników, sądów, starostwa muszą być wysyłane za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

Za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. wypłacono łącznie 17 107 świadczeń, w tym 194 w ramach koordynacji na kwotę 2 523 197,40 zł w tym w ramach koordynacji 60 222zł. i tak:

1. Zasiłki rodzinne 8 894 świadczenia

2. Dodatki do zasiłków rodzinnych z tytułu:

1) urodzenia dziecka 44

2) opieki nad dzieckiem w okresie 155

korzystania z urlopu wychowawczego

3) samotnego wychowywania dziecka 479

4) kształcenia i rehabilitacji dziecka 640

niepełnosprawnego

5) rozpoczęcia roku szkolnego 540

6) podjęcia przez dziecko nauki w szkole 874

ponadgimnazjalnej poza miejscem zamieszkania

7) wielodzietność 1214

3. Jednorazowa zapomoga z tytułu 83

urodzenia dziecka

4. Zasiłki pielęgnacyjne 3662

5. Świadczenia pielęgnacyjne 393

6. Specjalny zasiłek opiekuńczy 129

Ponadto zrealizowano:

- składki na ubezpieczenia społeczne 386 na kwotę 106 672,73 zł.

- zasiłek dla opiekuna ZDO 96

- składki na ubezpieczenie społeczne ZDO 72 na kwotę 10 303,20 zł..

Ze świadczeń rodzinnych skorzystało 653 rodzin. Wydanych zostało 884 decyzji administracyjnych, w tym: 21 odmawiających przyznania świadczenia. Od decyzji złożyło odwołanie 8 osób, w tym Samorządowe Kolegium Odwoławcze:

- 4 decyzje utrzymało w mocy;

- 4 decyzję uchyliło i przyznało świadczenie;

FUNDUSZ ALIMENTACYJNY

Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów daje możliwość wypłacania zasądzonych alimentów, w przypadku ich bezskuteczności, również osobom pozostającym w małżeństwie. Kryterium uprawniające do pomocy wynosi 725 zł limit maksymalna wysokość realizowanych alimentów - 500 zł. W znacznym stopniu zostały rozszerzone zadania polegające na współpracy z komornikami i sądami w celu zwiększenia skuteczności egzekucji należności.

Zgodnie z ustawą z dnia 20 lutego 2015r. o zmianie ustawy -Kodeks Karny oraz niektórych innych ustaw gmina Wolin -będąca wierzycielem należności z tytułu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego została zobowiązana do przekazywania informacji o stanie zobowiązań dłużników alimentacyjnych względem gminy do wszystkich biur zajmujących się udostępnianiem informacji gospodarczej: KBIG, BIG, INFOMONITOR, KRD, ERIF.

W roku kalendarzowym 2015 współpracowaliśmy z 65 komornikami z całej Polski oraz z 367 różnymi instytucjami (liczba ta z roku na rok wzrasta). W związku z powyższym 3% z wypłaconych świadczeń nie jest wystarczające na pokrycie kosztów obsługi funduszu alimentacyjnego. Działania, które podejmowane są wobec dłużników alimentacyjnych pochłaniają znaczne koszty, zwłaszcza prowadzona korespondencja.

W 2015r. komornicy przekazali na spłatę zadłużenia zaliczki alimentacyjnej kwotę 11 103,78 zł.(50%/50%)

W funduszu alimentacyjnym do dnia 17 września 2015r. obowiązywał następujący podział procentowy zwrotu:

- 60 % stanowi dochód organu skarbu państwa,

- 20 % stanowi dochód organu właściwego wierzyciela,

- 20 % stanowi dochód organu właściwego dłużnika.

Od dnia 18 września 2015r. zwroty dzieli się wg:

- 40% stanowi dochód własny gminy organu właściwego wierzyciela,

- 60% stanowi dochód budżetu państwa.

W związku z nowelizacja ustawy o pomocy społecznej osobom uprawnionym do alimentów z dnia 24 lipca 2015r., zgodnie z art. 27 ust. 11 organ właściwy wierzyciela rozlicza kwoty otrzymane z tytułu zwrotu należności przypadających od dłużnika alimentacyjnego wraz z odsetkami zgodnie z kolejnością:

- koszty postępowania u komornika,

- odsetki,

- suma dłużna.

Powyższa zmiana spowodowała jest, iż od dnia 18.09.2015r. znacznie zmniejszyły się dochody gminy.

Zwroty w funduszu alimentacyjnym (komornicy i dłużnicy)w łącznej kwocie 144 997,11zł tego:
32 731,94 - zwrot bezpośrednio na konto OPS 5 185,39 - zwrot 20% wpłaty dłużnika przekazane przez naszą gminę dla obcej gminy 60 582,35 - zwrot 60% do budżetu państwa 39 292,28 - odsetki 7 200,15 - zwrot 20% dokonany przez obcą gminę	Zwrotów z poz. 1 i 5 dokonali dłużnicy z naszej gminy Dochód gminy do wykorzystania stanowią poz. 1,5

Kwota 39 932,09 jest dochodem gminy, który można wykorzystać na działania wobec dłużników alimentacyjnych - zgodnie z art.27 ust.6 cyt. wyżej ustawy.

Aktualnie Ośrodek nasz realizuje wypłatę dla 105 rodzin. W bazie danych Sekcji Świadczeń Rodzinnych i Funduszu Alimentacyjnego figuruje 362 dłużników alimentacyjnych z czego 230 to dłużnicy Gminy Wolin. Liczba osób uprawnionych do funduszu alimentacyjnego to 152 osoby. W funduszu alimentacyjnym wydano 174 decyzje, z czego 130 to decyzje przyznające świadczenie. Wypłacono 2029 świadczeń na kwotę 685 300 zł.

W roku 2015 Sekcja Świadczeń Rodzinnych i Fundusz Alimentacyjny podejmowała wobec dłużników alimentacyjnych 2157 (poprzednio 1022) różnorodnych działań. Wystosowano 78 wniosków o podjęcie działań wobec naszych dłużników do innych Ośrodków w kraju. Otrzymaliśmy 49 wniosków o podjęcie działań z innych Ośrodków. Wydano 124 decyzje zobowiązujące dłużnika alimentacyjnego do zwrotu należności wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Zestawienie przedstawiające działania podjęte wobec dłużników alimentacyjnych w roku 2015 przez Ośrodek Pomocy Społecznej

Rodzaj działania	Liczba działań
Informacja(decyzja)od starosty o zatrzymaniu dłużnikowi alimentacyjnemu prawa jazdy	3
Informacja dla powiatowego urzędu pracy o utracie statusu dłużnika alimentacyjnego lub ustaniu potrzeby aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego	1
Informacje o działaniach	25
Informacje o efektach działań	9
Inny dokument (wszelka korespondencja z różnymi instytucjami)	378
Korespondencja z dłużnikiem	207
Poinformowanie powiatowego urzędu pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego	16
Przekazanie informacji gospodarczej do biura informacji gospodarczej, stosownie do art. 8a ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów	784
Przekazanie komornikowi sądowemu informacji mających wpływ na egzekucję zasądzonych świadczeń alimentacyjnych w szczególności pochodzących z wywiadu alimentacyjnego oraz oświadczenia majątkowego	5
Wezwanie na wywiad	103
Przeprowadzenie z dłużnikiem alimentacyjnym wywiadu alimentacyjnego oraz odebranie od niego oświadczenia majątkowego, w związku z sytuacją , o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy	28
Wszczęcie postępowania dotyczącego uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych	41
Wydanie decyzji o umorzeniu postępowania dotyczącego uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych na podstawie art.5 ust. 3a ustawy	1
Wydanie decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych	51
Wystawienie tytułu wykonawczego	125
Wystąpienie o zatrzymanie prawa jazdy	3
Zobowiązanie dłużnika do zarejestrowania się jako bezrobotny albo jako poszukujący pracy	10
Złożenie wniosku do prokuratury o ściganie za przestępstwa określone w art. 209 Kodeksu Karnego z czego: - prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania; - wszczęto dochodzenie, jednak na początku jego postępowania zostało umorzone	52 49 3
Informacja o rozpoczęciu realizacji decyzji i terminie wypłat	99
Wniosek o przyłączenie do egzekucji	203
Wystąpienie o zwrot prawa jazdy	2
Informacja (decyzja) od starosty o uchyleniu decyzji o zatrzymaniu dłużnikowi alimentacyjnemu prawa jazdy	2

Potrzeby na rok 2016

Wsparcia w postaci zatrudnienia jeszcze jednej osoby wymaga dział Świadczeń Rodzinnych i Funduszu Alimentacyjnego, tak by po dwóch pracowników zajmowało się poszczególnymi działami. Środki finansowe na wynagrodzenie mogą pochodzić z 3% dotacji. Koszty obsługi można pokrywać w ramach zadań własnych oraz z kwot uzyskanych w ramach działań podejmowanych wobec dłużników alimentacyjnych - art.27. ust.6 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Zatrudnienie tylko jednego pracownika powoduje, że w okresie zwolnienia lekarskiego lub urlopu wypoczynkowego nie są podejmowane żadne działania wobec dłużników. W porównaniu do zaliczki alimentacyjnej zakres pracy administracyjnej z dłużnikami jest bardzo rozszerzony, wobec czego pojedyncze stanowisko ds. funduszu alimentacyjnego przy tej ilości dłużników (z tendencją wzrostową) i zakresu działań podejmowanych wobec nich, jest niewystarczające.

Dodatkowo zaznaczyć należy, że w II kwartale 2016r. w życie wejdzie nowe zadanie, dość znacznych rozmiarów Program 500+, który będzie wymagał zatrudnienia co najmniej 1 osoby. Szacuje się, że w gminie uprawnionych do wypłaty 500zł. może być około 2000 dzieci. Koszty obsługi prognozowane są na 2% dotacji w I roku, a w następnych latach 1,5%. Na dzień sporządzenia niniejszego sprawozdania Program został przekazany do Rządu, projekt ustawy znajduje się na stronie internetowej: http://www.mpips.gov.pl/bip/projekty-aktow-prawnych/projekty-ustaw/polityka-rodzinna/projekt-ustawy-o-pomocy-panstwa-w-wychowywaniu-dzieci/

Wsparcia finansowego wymaga między innymi dział Realizacji Usług Opiekuńczych. Niezbędnym jest zatrudnienie co najmniej dwóch osób z odpowiednim wykształceniem, jednak za stosunkowo niskie wynagrodzenie nie ma chętnych do podjęcia się opieki nad chorym w domu, przy którym niejednokrotnie trzeba wykonywać wszystkie czynności higieniczne. Warunki środowiska pracy również nie sprzyjają atrakcyjności zatrudnienia. Średnia wieku osób pracujących przy usługach opiekuńczych znacznie wzrosła i są to osoby narażone na występowanie schorzeń kręgosłupa, co powoduje znaczną absencję chorobową. Posiadane środki finansowe na utrzymanie tego działu nie pozwalają na zwiększenie dotychczasowego wynagrodzenia jak również zatrudnienia nowych pracowników.

1